Voorbeeldboerderij De Baronie op Texel. Foto: Jaap Duin
Waddenfondssubsidie voor driejarig project
Het Waddenfonds investeert bijna 4 ton in het project ‘Karakteristieke boerderijen in het Waddengebied’, dat door de Boerderijenstichting NH is opgezet en waarbij de boerderijenstichtingen Fryslân en Groningen zich hebben aangesloten. Het getuigt van waardering voor de lijn die de BSNH al jaren uitzet; geef eigenaren kennis, inspiratie en een netwerk bij het herbestemmen van agrarisch erfgoed met nieuwe functies. En stimuleer zo het behoud ervan.
Mooie samenwerkingen in kennisoverdracht
De (stolp)boerderijen in het Waddengebied zijn belangrijke cultuurhistorische en landschappelijke elementen in de streek en worden gezien als iconen van de plattelandscultuur. Dit wordt onderkend door het Waddenfonds dat € 390.000 in het project investeert. De boerderijenstichtingen willen daarvoor minimaal negen en maximaal twaalf markante voorbeeldboerderijen een nieuwe functie geven, zoals bijvoorbeeld een B&B of zorgboerderij. Eigenaren worden door de boerderijenstichtingen ondersteund bij de functieverandering. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed levert daarbij kennis aan. Zo worden ze ook geholpen bij het landschappelijk inpasbaar maken van de veranderingen aan hun boerderij. En bij een belangrijk vraagstuk; het terugdringen van het energieverbruik. Dit doen we samen met onder andere studenten van Inholland. De kennis en ervaringen worden gedeeld in (digitale) bijeenkomsten en digitale communities voor andere boerderijeigenaren. Daarvoor werken we samen met het Nationaal Restauratiefonds.
Elke voorbeeldboerderij krijgt een ontvangstruimte en digitale middelen om op locatie informatie te geven over het project. Voor fietsers en wandelaars komt er een verhaalzuil aan de weg. Ook worden promotiefilmpjes, magazines en een reizende expositie gemaakt.
De Boerderijenstichting Noord-Holland is penvoerder en trekker van het project. Het project is samen met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, het Nationaal Restauratiefonds, Hogeschool Inholland, Mooi Noord-Holland, Libau, Holland Boven Amsterdam en Visit Wadden opgezet. Ook de drie provincies zijn betrokken. Het project start in voorjaar 2021.
Bouwkundige én stolpeigenaar Piet Tamis geeft bouwkundige stolpadviezen
De Boerderijenstichting Noord-Holland biedt haar donateurs een aantal faciliteiten waaronder bouwkundig advies. Wat houdt dat in, op welke vragen krijg je een antwoord en wat kost dat? Adviseur Piet Tamis bezoekt namens onze stichting zo’n dertig stolpen per jaar om situaties waarover vragen zijn gesteld te bekijken en te bespreken. Zijn advies helpt stolpbewoners op weg naar een oplossing.
Piet Tamis (75) is niet alleen bouwkundige maar ook ervaringsdeskundige op het gebied van stolpen. Zo’n 45 jaar geleden kocht hij met zijn vrouw een grote stolpboerderij in Oudorp bij Alkmaar. De stolp uit 1880 stond al een poos leeg en was zwaar verwaarloosd. Hij knapte de boerderij grotendeels zelf op met respect voor de historie van het pand. Inmiddels is de stolp tot rijksmonument is verklaard.
Van Texel tot Weesp
Voor zijn advieswerk bezoekt Tamis stolpen van Texel tot Weesp en het hele gebied daartussen. Het zijn niet alleen stolpbezitters die advies vragen omdat ze tegen een bouwkundig probleem zijn aangelopen, zoals een verzakking. Ook stolpeigenaren die willen verbouwen, vragen of en hoe hun plannen verantwoord kunnen worden uitgevoerd. Soms zijn het potentiële kopers van een stolp die willen weten hoe de bouwkundige staat is van het pand. Een advies kan in alle gevallen op twee manieren worden aangevraagd: via de website www.boerderijenstichting.nl/adviezen/ of telefonisch via het secretariaat: 072 581 68 88. De kosten voor de adviesaanvrager bedragen altijd 125 euro.
Elke stolp is anders
Al tien jaar doet Tamis dit advieswerk met veel plezier. Geld is niet zijn motivatie, want hij neemt genoegen met een bescheiden kostenvergoeding. Het is met name zijn grote belangstelling voor de bouwkundige en cultuurhistorische aspecten van stolpen die hem inspireren. “Alleen het principe van de constructie is overal hetzelfde, maar verder is elke stolp weer anders”, legt Tamis uit. “Vaak kom ik verschillende houtsoorten met een andere leeftijd tegen in een vierkant. Dat komt omdat er vroeger veel gebruikt hout uit oude schepen en molens werd toegepast bij de bouw van een stolp.”
Mondeling advies
Ook van het contact met mede-stolpbewoners geniet Piet Tamis. Hij neemt overal uitvoerig de tijd om het probleem te bekijken en te bespreken. Soms kan hij bewoners geruststellen en adviseren om te kiezen voor een eenvoudige oplossing. Maar soms ook moet hij vertellen dat een oplossing ingrijpend is. “Slecht nieuws moet je voorzichtig brengen, maar meestal vermoeden de adviesaanvragers dat al. Dan zijn ze toch blij gewaarschuwd te zijn.”
De advisering van Tamis is altijd mondeling. Soms komt hij daarvoor terug om alles nog eens rustig door te nemen. Dat vind hij geen probleem, want: “Ik ben een prater, geen schrijver.”
Piet Tamis. Foto: Kenneth Stamp
Nieuwe donateurs
Na veel omzwervingen terug op de oude boerderij
De nieuwe donateurs van de Boerderijenstichting Noord-Holland, Stef en Riet Poortman, kochten vorig jaar voor de tweede keer dezelfde boerderij. Hierachter zit een lang verhaal vol gebeurtenissen en emoties. Steeds weer moesten het echtpaar en hun vier kinderen zich aanpassen aan een nieuwe situatie. Maar uiteindelijk keerden zij terug bij hun eerste liefde: een stolpboerderij met voorhuis in Den Oever.
Stef Poortman (66) was visser en ook zijn vrouw komt uit een vissersfamilie. Stef was altijd de hele week op zee en Riet was er voor de kinderen. Totdat de jongste werd geboren met een hartafwijking en handicap. Dit legde zo’n claim op het gezin dat Stef begreep dat hij thuis nodig was. Hij schoolde zich om tot agrariër en kocht met Riet in 1992 een boerderij in Den Oever. Na het huis opgeknapt te hebben, begon het echtpaar met melkschapen en later met een winkel waar zij niet alleen de melk maar ook schapenkaas verkochten.
Naar Schotland
Het ecologische bedrijf was echter te klein om toekomst te kunnen bieden aan de opgroeiende kinderen. Daarom besloten Stef en Riet het bedrijf voort te zetten in Schotland, waar zij in 2003 nabij Aberdeen 40 ha. grond kochten met een cottage. De cottage lag niet aan de openbare weg en was daarom niet geschikt om een winkel in te beginnen. Er kwam nieuwbouw die ruimte gaf aan een kaasmakerij, een winkel en een woning.
Knoop snel doorgehakt
Helaas ging het niet goed met de jongste en de gezondheidszorg in Schotland bood niet dezelfde hulp en faciliteiten als de Nederlandse en daarom besloten Stef en Riet in 2008 om terug te keren. Maar om weer een goede plek te vinden voor hun melkbedrijf viel niet mee. Het gezin kwam uiteindelijk in Duitsland terecht, vlak over de grens bij Groningen, waar de jongste zoon drie hartoperaties onderging. Den Oever bleef echter trekken en toen in 2020 hun oude boerderij weer te koop stond, was de knoop snel doorgehakt.
Prioriteit
Het melkvee is inmiddels de deur uit en in de schuur met dubbel vierkant zijn drie appartementen gebouwd voor de kinderen. Ook geeft de schuur onderdak aan twee B&B-appartementen en een natuurhuisje. Natuurlijk blijft er altijd onderhoudswerk aan een boerderij. Prioriteit krijgt het isoleren van het dak van de schuur.
“Toen we op zoek gingen naar informatie werden we door een bekende opmerkzaam gemaakt op de Boerderijenstichting Noord-Holland”, vertelt Riet. “Daar zou veel kennis beschikbaar zijn. Het magazine Vrienden van de Stolp heeft ons alvast de weg gewezen naar de bouw- en isolatiespecialisten, maar wat een leuk en gezellig blad is dat!”
Boerderij linksonder is van Stef en Riet Poortman
Zaanstad zet stolpboerderij op monumentenlijst
Twee op het eerste gezicht weinig opmerkelijke, houten woningen in Krommenie, gemeente Zaanstad, hebben het tot gemeentelijk monument geschopt. Als je er langs fietst, ben je er voorbij voordat je het weet. Toch is het de moeite waard om even stil te staan bij de adressen Padlaan 48 en 50. De twee woningen zijn namelijk ondergebracht in een stolpboerderij uit de achttiende eeuw en vertonen van binnen nog alle constructiekenmerken daarvan. Lees verder
Een pad of een laan?
Is het nu het Padlaan of de Padlaan? Met andere woorden: gaat het nu om een pad of een laan? Krommenieërs hebben het over het Padlaan, merkwaardig genoeg met de klemtoon op laan. In officiële stukken wordt vaak de Padlaan gebruikt. In feite is het een doorgaande weg waarover de gemeente het volgende zegt.
De Padlaan heeft stedenbouwkundige waarde als oude verbinding tussen Krommenie en Wormerveer en maakt deel uit van de 17e eeuwse visgraatstructuur van hoofdwegen en paden die nog steeds afleesbaar is in het huidige stratenpatroon. De boerderij herinnert aan de agrarische functie van het gebied en toont de transformatie naar het industriële tijdperk waarbij de verdichting van de Padlaan zich voltrok, met geringe ruimte tussen de individuele panden.
Gemeentelijke monumentenlijst
Zaanstad zette de woningen om drie redenen op de gemeentelijke monumentenlijst.
Het pand heeft architectuurhistorische waarde als voorbeeld van de traditionele Westfriese stolpboerderij. De stolp is typerend voor de Zaan waar van oudsher langs wegen en paden agrarische bebouwing voorkwam met een piramidevormig dak dat rust op een zware houten balkenconstructie.
Het pand heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de bewoningsgeschiedenis van de Zaanstreek. De stolpboerderij lag al voor de industrialisatie aan de Padlaan toen het nog een landelijke veldweg was en het pand een agrarische functie kende. Door uitbreiding en herindeling van boerderij kon het vanaf de 19e eeuw fungeren als dubbele woning. De stolp met woninguitbreiding was een veel voorkomend type maar is inmiddels zeldzamer aan het worden. Padboerderijen zijn zeldzaam in Zaanstad.
Het pand heeft ensemblewaarde met de overige bebouwing aan de Padlaan die behoorde bij de linoleumfabriek. Deze fabriek stond recht tegenover de stolpboerderij.
Stolpboerderij aan de Padlaan. Foto: BSNH
